انواع کدگذاری در پژوهش کیفی
کد گذاری در پژوهش کیفی، فرایندی اساسی و پیچیده است که به سازماندهی و تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده از مصاحبه‌ها، گروه‌های متمرکز، مشاهدات و سایر منابع کیفی کمک می‌کند. این فرایند شامل تخصیص کدهایی به بخش‌های مختلف داده‌ها بر اساس موضوعات، مفاهیم و الگوهایی است که در آن داده‌ها ظاهر می‌شوند. هدف از کدگذاری، شناسایی موضوعات کلیدی، روابط بین آنها و در نهایت توسعه درک عمیق‌تر و نظام‌مند از پدیده مورد مطالعه است.
در این مقاله، به بررسی فرایند کدگذاری در پژوهش کیفی، انواع مختلف کدگذاری و گام‌هایی که محققان می‌توانند برای اجرای موفق آن دنبال کنند، می‌پردازیم.
معرفی انواع کد گذاری پژوهش کیفی
کدگذاری در پژوهش کیفی می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود که رایج‌ترین آنها عبارتند از:
1. **کدگذاری باز:** در این نوع کدگذاری، محقق به صورت آزادانه و بدون محدودیت، کدهایی را بر اساس محتوای داده‌ها اختصاص می‌دهد. این فرایند اغلب در مراحل اولیه تحلیل داده‌ها استفاده می‌شود و به محقق کمک می‌کند تا با داده‌ها آشنا شده و مفاهیم کلیدی را شناسایی کند. کدهای اختصاص‌یافته می‌توانند توصیفی، تفسیری یا ترکیبی از هر دو باشند.
2. **کدگذاری محوری:** در این نوع کدگذاری، محقق بر اساس مفاهیم و موضوعاتی که در داده‌ها ظاهر می‌شوند، کدهایی را به صورت نظام‌مند اختصاص می‌دهد. این فرایند اغلب پس از کدگذاری باز انجام می‌شود و به سازماندهی و ساختاردهی داده‌ها بر اساس موضوعات اصلی کمک می‌کند. کدگذاری محوری به محقق کمک می‌کند تا الگوها و روابط بین موضوعات مختلف را شناسایی کند.
3. **کدگذاری انتخابی:** این نوع کدگذاری شامل انتخاب کدهایی است که به طور خاص نمایانگر موضوعات کلیدی، مفاهیم یا نظریه‌های مورد مطالعه هستند. این فرایند اغلب پس از کدگذاری باز و محوری انجام می‌شود و به محقق کمک می‌کند تا بر روی جنبه‌های خاصی از داده‌ها که برای پژوهش او اهمیت دارند، تمرکز کند.
4. **کدگذاری چند بعدی:** این نوع کدگذاری شامل تخصیص کدهایی در چندین سطح یا بعد است. برای مثال، یک کد ممکن است نمایانگر یک موضوع کلی باشد، در حالی که کدهای دیگر ممکن است جنبه‌های خاصی از آن موضوع را نشان دهند. این نوع کدگذاری به محقق کمک می‌کند تا پیچیدگی و لایه‌های موجود در داده‌های کیفی را درک کند.
5. **کدگذاری درون‌مایه‌ای:** این نوع کدگذاری شامل شناسایی درون‌مایه‌ها یا موضوعات کلیدی در داده‌هاست. درون‌مایه‌ها می‌توانند مفاهیم، ایده‌ها، ارزش‌ها یا هر جنبه دیگری از داده‌ها باشند که به طور مکرر ظاهر می‌شوند یا برای شرکت‌کنندگان در پژوهش اهمیت دارند.
.jpg)
گام‌های اجرای فرایند کدگذاری
اجرای موفق فرایند کدگذاری نیازمند دنبال کردن گام‌های منظم و نظام‌مندی است. در ادامه به برخی از این گام‌ها اشاره می‌کنیم:
1. **آشنایی با داده‌ها:** پیش از آغاز فرایند کدگذاری، مهم است که محقق به طور کامل با داده‌های جمع‌آوری‌شده آشنا شود. این کار می‌تواند شامل خواندن، مرور و یادداشت‌برداری از داده‌ها باشد. این مرحله به محقق کمک می‌کند تا درک اولیه‌ای از داده‌ها به دست آورد و مفاهیم کلیدی را شناسایی کند.
2. **تعیین واحد تحلیل:** محقق باید تصمیم بگیرد که واحد تحلیل او چیست. واحد تحلیل می‌تواند یک جمله، یک پاراگراف، یک بخش از داده‌ها یا کل مصاحبه/مشاهده باشد. تعیین واحد تحلیل به محقق کمک می‌کند تا داده‌ها را به بخش‌های قابل‌مدیریت تقسیم کند و فرایند کدگذاری را آسان‌تر کند.
3. **توسعه یک سیستم کدگذاری:** محقق باید یک سیستم کدگذاری توسعه دهد که شامل تعریف کدهایی است که قرار است استفاده شوند، معیارهای اختصاص آنها و نحوه سازماندهی آنها. این سیستم کدگذاری باید منعطف باشد و در طول فرایند تحلیل داده‌ها می‌تواند تغییر کند.
4. **کدگذاری داده‌ها:** در این مرحله، محقق کدهای مناسب را بر اساس سیستم کدگذاری توسعه‌یافته به بخش‌های مختلف داده‌ها اختصاص می‌دهد. این کار می‌تواند به صورت دستی یا با استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص تحلیل داده‌های کیفی انجام شود.
5. **بازبینی و اصلاح کدهای اختصاص‌یافته:** پس از اختصاص کدهای اولیه، مهم است که محقق آنها را بازبینی و در صورت نیاز اصلاح کند. این کار می‌تواند شامل ترکیب کدهای مشابه، تغییر نام کدهایی که به درستی موضوع را نشان نمی‌دهند یا افزودن کدهای جدیدی که در طول فرایند تحلیل شناسایی می‌شوند، باشد.
6. **تجزیه و تحلیل کدهای اختصاص‌یافته:** پس از اختصاص کدهای نهایی، محقق باید آنها را تحلیل کند تا الگوها، روابط و موضوعات کلیدی را شناسایی کند. این مرحله شامل شمارش فراوانی کدهای اختصاص‌یافته، بررسی هم‌رخدادی کدهای مختلف و توسعه مفاهیم و نظریه‌هایی بر اساس داده‌ها است.
7. **اعتبارسنجی نتایج:** محقق باید نتایج حاصل از فرایند کدگذاری را اعتبارسنجی کند. این کار می‌تواند شامل بررسی مجدد داده‌های اصلی، بحث در مورد نتایج با سایر محققان یا استفاده از روش‌های مختلف تحلیل داده‌های کیفی برای تایید نتایج باشد.
نتیجه‌گیری
کدگذاری یک فرایند پیچیده و زمان‌بر است که نیازمند مهارت، دقت و انعطاف‌پذیری است. با این حال، این فرایند نقش اساسی در پژوهش کیفی ایفا می‌کند و به محققان کمک می‌کند تا داده‌های پیچیده و غنی را سازماندهی، تحلیل و درک کنند. با دنبال کردن گام‌های منظم و استفاده از انواع مختلف کدگذاری، محققان می‌توانند از این فرایند برای توسعه درک عمیق‌تر و نظام‌مند از پدیده مورد مطالعه استفاده کنند.